Imanol Lizarralde
Martin Amis idazle ingelesak pasadizu bat kontatzen digu. 70garren hamarkada haserako Londres dantzalarian era guztietako kausak eta mugimenduak besarkatu ziren. Egun batean bai eta bestean ere, festa eta kontzertu builotsuen ostean eta erdian, hamaika herri askapen borrokarekin bat egin zuten garai hartako gazte alaiek. Palestinoen aldeko manifestazioek milaka eta milaka pertsona mugiarazten zituzten. ETAren borrokak, Frankismoa azken hondarretan zegoela, lortu zuen ordukoan nazioarteko ohiartzunik haundiena ere.
Halako batean, Cambodian Pol Pot-ek eragindako hilketa eta zapalkuntzaren berri izan zen. Miloika ziren hildakoak eta erbesteratuak. Manifestazio bat konbokatu zuten Piccadilly Circus-en eta dozena gutxi batzuk bildu ziren deialdira. Amis-ek bere lehen harridura politikoa jasan zuen eta bere arterako esan: zergaitik jende erradikal guzti hau bakarrik mobilizatzen da eskubitar indarrek eragindako diktadura eta demasien kontra? Zergaitik ezkerreko diktadura nahiz sarraskiek ez dute hainbesteko errefusapenik lortzen?
Amis-ek galdera hauek ditu abiapuntu gisa Stalinen garaiari buruz egindako liburuan (“Koba Beldurgarria”, Anagrama). Esango nuke liburuan zehar ez duela erantzun argirik ematen. Baina aski garbi demostratuta uzten du nazien krimenak eta komunismoaren krimenak modu desberdinean sumatuak direla eta era berean modu desberdinean juzkatuak.
Horren eredurik gure artean badugu, izan ere. Hasier Agirre hizkuntz normalkuntzarako teknikariak (Berria, 9-2, Komunismoaren aurkako Pragako adierazpena), bere kritika igortzen dio 2009an Pragan egin zen adierazpenari (klikatu hemen gaztelaniaz irakurtzeko). Egia esateko, ez nuen adierazpen horren berririk eta Agirreri eskerrak ezagutu al izan dut komunismoaren krimenen salaketa gisa egindako manifestua, Berlingo Harresiaren erorieraren urteurrena zela eta. Bijoakio nire esker ona horrengatik. Berak ere badio, adierazpen honek ez zuela “gurean hautsik harrotu”. Eta pena da, Europak noizbehin memoria historiko bateratua lortuko badu mendebaldea eta ekialdeko oroitzapenak batu beharko baititu, deklarazioak esaten duen bezala:
“Europa ez da batuko bere historia batzeko kapaza ezbada, onartzen ez baditu Komunismoa eta Nazismoa ondare amankomun gisa eta zabaltzen ez badu eztabaida zuhur eta sakona joan den mendeko krimen totalitarioei buruz”.
Hain zuzen hauxe da Hasier Agirreri gustatzen ez zaiona:
“Pragako deklarazioak gizakien kontrako krimenen errudun jotzen du komunismoa. Nazionalsozialismoarekin alderatzen du!”.
Hasier Agirreri birao ala sakrilegio antzekoa iruditzen zaio nazismoa eta komunismoa elkarrekin jartzea. Edozeinek ikusi dezake bi mugimenduen artean diren antzekotasunak: diktadura, estatu poliziakoa, partidoaren nagusigoa, ideologi garun-garbiketa, etsai ideologiko-arrazialaren triskantza, iraultza baten aldarrikapena… Hain dira nabarmenak antzekotasunak, Alain Badiou gaurregun dugun teoriko komunisarik garrantzitsuenetakoak ezin ukatu dituela (eta berak dio, akaso Hasier Agirreren harridura eta eskandalurako, nazismoa komunismoaren “simulakro” bat dela).
Hasier Agirreren harridura-eskandalua ez da hemen bukatzen. Pragako adierazpena hartuta hauxe baitio:
“Hona zer dioen, esaterako, zortzigarren puntuan: “Nazionalsozialismoak eta komunismoak, gizakiaren aurkako krimen izugarriak direla-eta antzekotasunak dituztenez…”. Komunismoa da gaitza, Pragako konferentziagileen ustetan, eta ez kasuan kasuko sistema komunista edo agintari komunistak!”.
Hasier Agirreren ustetan komunismoa ezin daiteke orokortu. Esango al dizkigu, bada, artikuluan zehar nazismoarekin alderagarri ez diren sistema eta agintari komunistak? Ez du halakorik aipatzen, ez du bere baieztapenaren frogarik eskaintzen, bakarrik bere subjektibitate asaldatuak darion amorrua dakusagu. Pragako adierazpenaren hamargarren puntua goian aipatutakoarekin kontraesanean dagoela dio Agirrek. Puntuak hauxe dio (Agirreren itzulpenean):
“Ideologia komunista, Europan eta Asian, asmo espantsionistak zituzten inperialistek baliatu dutenez…”. Tira, gaitz erdi, 10. puntu horretan ez zaie ahaztu esaldiari subjektua jartzea (inperalistek)”.
Nik ez dut puntu hau eta goikoaren arteko kontraesanik inon aurkitzen. Komunismoak gizakiaren kontrako krimenak egin dituela eta komunista ideologia tresna izan dela inperio asmo zeukatenen eskuetan ez dira kontrajarriak edo kontraesantsuak diren adierazpenak. Hasier Agirrek kontraesanik ez duen kontraesana seinalatzen badu izango da (eta artikuluaren kontestutik ulertu daiteke) berak komunismoa eta komunismoaren praktikaren arteko banaketa egin nahi duelako, lehena salbatuz.
Hau pentsatzeko beste arrazoi bat ematen digu berak esaten baitu:
“Aurki iezadazu, irakurle onena izanik ere, subjektuek kakaztu gabeko ideologia bakar bat. Alferrik zabiltza ez dago eta! Ez al da aspaldian oso modan jarri piano-jolea kaskarra delako pianoari errua botatzea? Bidezior arriskutsua iruditzen zait. Zein ideologia ez genuke gaitzetsi behar konferenziagileen azalpenetan oinarrituta?”.
Eta Agirrek gaineratzen du: “nazionalismoaren erruz ere odol ugari isuri da!”. Demokraziak ere “eskuak odolduak” omen ditu. Estatu Batuak ere aipatzen ditu (“zenbat odol isuri da bere eraginez”) eta elizak eta erlijioak egindako krimenak (“zeren izenean isuri ote da fedearen izenean adina odol?”). Agirreren ustez ideologia guztiak dira berdiniki pekatari. Eta Pragako manifestua sinatu zutenen arrazoipideaz bere ustez berdinki kondenagarri izatera iritsi daitezke.
Adierazpen honek badu koska nabarmenik. Ideologiak, pentsamoldeak, erlijioak, ez dira berdinki erantzule munduko gaitzen aurrean. Bestela nazismoa ez litzateke izango gizakiaren gaitz egitearen ikurra. Berdin al dira Winston Churchill eta Adolf Hitler? Ideologiak eta beren praktikak konparatu behar baitira elkarrekin direnean, bestela txarra eta onaren arteko bereizketa bera ezinezkoa izango bailitzateke.
Agirrek benetan asaldatzen duena nazismoa eta komunismoa elkarrekin jartzea da. Horregatik berresten digu bere bihotzetik ateratzen den garraisia: “nola arraio pareka daitezke, edukiz, nazionalsozialismoa eta komunismoa?”. Eta hau ezinezkoa dela adierazteko ideologia komunista eta komunismo praktikoaren arteko banaketa proposatzen digu berriz, oraingoan Zarko Petan esloveniarraren aforismo baten bidez: “komunismoa oso ideologia ona zen komunisten eskuetan erori zen arte”.
Agirreren arrazoipideak beste koska bat topatzen du, komunismoa ezpaita nolanahiko ideologia. Aldiz, teoria eta praktikaren arteko batuketa da, Lenin eta Mao-ren idazkiek ederki adierazten duten bezala. Izan ere, ikuspegi komunista batetik, ideologia berak esplizituki planteatzen duena da ezin daitekeela gertatu Agirrek planteatzen duena, alegia, ideologia eta praktikaren arteko banaketarik. Horrela praktikatik banatutako ideologia existentziarik gabeko objektu imaginario bat da. Ez da existitzen praktika komunistarik gabeko ideologia komunista, komunista pertsona konkreturik gabeko komunismorik ez dagoen bezala. Agirrek ideologia komunista salbatu nahi du, baina tamalez ideologia komunistak (teoria eta praktika bat datorrela adierazten duen horrek) ez dio uzten.
Ta nazirik gabeko nazismoa ona izan leike? Hamaika irakurtzeko jaioak gara.
Komunismoa salbatu nahian nabilela diozu, eta bihotzetik garraisiak ateratzen zaizkidala. Uste dut grina gehiago jarri duzula nire artikulu «sutsua» deskribatzen nik komunismoa salbatzen baino; baina tira, subjektibotasunak ahaztu eta zera esango dizut:
Euskal Herrian, Espainian edo Europako beste zeinahi herritan Alderdi Komunista batek hauteskundeak irabaziko balitu kontra al zeundeke? Gustatu edo ez, ez al leukake alderdi horrek bere programa aurrera eramateko eskubiderik? Hortara noa ni…
Hitlerrek bai, irabazi zituen hauteskundeak, baina bere ideologiak ezin du demokratikoa izan, ezta herriaren babesarekin ere! Hor dago aldea.
Gehiengoaren babesarekin erabaki daiteke, esaterako, jabetza pribatua desegitea edo mundu guztiari soldata bera jartzea. Nik ez dut inolako momentutan esan ni horren alde edo kontra nagoenik, baizik eta hori defendatu eta praktikara eraman daitekeela demokratikoki.
Eslaviar edo judutar arrazak gutxietsi, jazarri eta garbitzea, ordea, ezin da sekula onartu, ezta herriaren babesarekin ere, oinarrizko eskubideen kontra jotzea baita.
Beraz, zuk legez kanpo utziko zenituzke alderdi komunistak, ezta? Izan ere, komunismoaren doktrina eta praxia bereizezinak jotzen badituzu, alderdi komunistak ere legez kanpo uztearen alde agertu beharko duzu!
Kaxo Hasier:
Bi gauza desberdin nahasten dituzu: batetik komunismoa eta nazismoaren ekintza giza-eskubideen kontra eta bi sistema horien «humanitatearen kontra»ko krimenak; eta bestetik alderdi komunisten ilegalizazio hipotetikoa. Azken honetaz nik ez diot ezer ere ez, beraz zuk hemen eztabaidan aipatzea, eta niri iritzia egoztea, nire iritzi esplizitua jakin gabe, gaiaren desbideraketa hutsa iruditzen zait.
Gai nagusia, artikulu hontan, ezbaita hori, hau baizik: nola juzkatu diktadura komunistek egindakoa eta ea diktadura naziakin egindakoarekin parekatu daitekeen. Pragako adierazpenari buruz ari naiz zure artikuluarekin bezainbeste.
Zuk esaten duzu:
«Hitlerrek bai, irabazi zituen hauteskundeak, baina bere ideologiak ezin du demokratikoa izan, ezta herriaren babesarekin ere! Hor dago aldea».
Lenin-ek Errusian, ordea, boterea lortu zuen hauteskunde batzuk galdu eta gero «botere guztia sobietarrei» konsignarekin, gero diktadura boltxebikea ezarriz. Hau al da sistema bat eta bestearen artekoa?
Jabetza pribatua desegitea eta mundu guztiari soldata bera jartzea, kasu batean estatuaren jabego kolektiboa eta bestean miseriaren sozializazioa suposatu izan du komunismo historikoan. Soldataren berdintasunak beti izan du, gainera, herrialde komunistetan, salbuespen bat: Nomenklaturarena, elite burokratiko-politikoarena, gaurregun Txina, Ifar Korean eta Kuban boterea daukana.
Ukrainiarrak gosez hiltzea, miloika errusiar eta eslabiar lan-eremu artikoetan konfinatzea, miloika txinatar gosez hiltzea 1959ko jauzi haundian, Cambodian gertatutako genozidio zein gizarte triskantza… Komunismoa eta nazismoa giza-arlo osoak eraman ditu heriotzara arrazoin politikoengatik.
Ni ez nago ilegalizazio horren alde baina uste dut komunismo historikoa eta nazismoa oso paretsuak direla gizakiari egindako krimenetan: zuk ez? Zergaitik?
Kaixo, Imanol.
Ni ez naiz gaitik desbideratu. Hemen kontua da nazionalsozialismoa eta komunismoa, ideologia gisa, alderatu daitezkeen edo ez. Nire “berria”-ko artikuluan neronek gaitzesten ditut Europa Ekialdeko sistema komunistek egindako krimenak. Zure lehen erantzunean praktikatik aldendutako ideologia imaginario batean oinarritu izana leporatu didazu, alegia, esan didazu ez dagoela komunismoa salbatzerik egin zaion erabilera egin eta gero.
Zer diozu Che Guevaraz? Eta Allendez? Eta 2008an hauteskundeak irabazi zituen Zipreko Alderdi Komunistaz? Nik ez daukat inolako arazorik ezkerreko diktadurak gaitzesteko, baina uste dut komunismoak eman dituela pertsona eredugarriak eta nazionalsozialismoak bat ere ez. Teoria eta praktika jakina bereizi daitezkeela. Demokrazia gehienetako Konstituzioek diote guztiok dugula etxebizitzarako eskubidea baina praktikan zerorrek ere badakizu hori ez dela horrela. Dena den, ez dut uste Zipreko agintari komunistak (Europako Batasunean dago Zipre) eta Stalinek komunismoa berdin erabili dutenik.
Adierazpena sinatu duten gehienak txekiarrak dira (komunismopean zapaldu zituzten katolikoak gehienak, Europako Alderdi Popularraren bueltan dabiltzanak) eta eskoletan umeei komunismoa eta nazionalsozialismoa berdin kriminalak izan direla erakutsi behar zaiela diote. Ez nago ados eta kito. Hitz egin dezatela beren herriaz, Europa Ekialdeko herriez nahi badute, baina komunismoa ideologia gisa zaku berera ez. Umeek komunista batzuek egundoko astakeriak egin dituztela ikasi behar dute, eta ez komunismoa kriminala dela. Gainera, mundu mailako komunismoaz mintzatzen dira, guztiak zaku berean sartzeraino, salbuespenik gabe.
Begira, Europa Ekialdeko herrietan “iraultza” izena ematen diote egun komunismotik kapitalismora egin zuten trantsizioari, baina ez du ezer iraultzatik. Lehengo berberak daude agintean: Ceaucescu-ren lagunak Errumanian, Titorenak Balkanetan, Putin KFBko agente ohia Errusian. Komunismoa kondenatzen dute baina ez dira kapazak komunistak epaitzeko. Komunismoa onerako edo txarrerako erabili daiteke, nazionalsozialismoa txarrerako bakarrik. Zurikeria handia dabil kontu honekin. Alkoholikoak errua alkoholari botatzea, horren antzeko zerbait egin nahi du Europako Kontseiluak komunismoarekin.
Artikuluan ideien globalizazio aipatzen nuen, eta erabat sinetsita nago horrela dela: badirudi jaun batzuei sudur-puntan jartzen zaien unean komunismoa kriminala dela onartu behar dugula guztiok inolako objekziorik gabe, aurrez ere Sadam Hussein-ek suntsipen handiko armak zeuzkala mila bider errepikatu ziguten bezalaxe. Beti sentitu naiz oso Europarra baina oso desilusionatuta nabil aspaldian. “Indarraren moralaren” egozpena, artikuluan aipatu nuena, amerikarrentzat zen. Europaren kasuan komenentziaren morala deituko nioke. Ez dakit ez ote den okerragoa.
Kaixo Hasier:
Aipatzen dizkidazu Che Guevara eta Allende. Horiek bi izen dira bakarrik, baina ez didazu aipatzen erregimen komunista bat ere giza-eskubideak eta justizia soziala ezarri duena. 70garrengo hamarkadan munduko herrialdeen erdia baino gehiago erregimen komunista zuen gainean. Zein horietatik zure ustez gorde izan zituen giza-eskubideak eta justizia soziala era berean ezarri?
Erregimenak ente kolektiboak dira. Eta are gehiago erregimen komunistak, non gizaki kolektiboa indibidualismo xixtrinik gabearen kontra errebindikatzen zen. Zenbait gizabanako ez dute sistema edo ideologia bat salbatzen, erregimen horrek tokian tokiko gizarteetan izandako onurak baizik. Hein horretan, banan bana begira ditzagun gaur eta atzoko diktadura komunistak eta ez dugu beraietan gizakiarentzako esperantza niminorik aurkituko, alderantziz baizik, gizakiaren degradazioa, gizakiaren persekuzioa.
Nazismoa eta komunismoa berdinki kriminalak izan dira. Diferentzia zein da? Pragako manifestuak argi dio: perzepzio desberdintasun bat dagoela bata eta bestea egindakoaren artean. Iritzi publikoarentzat batzuen hilak besteenak baino gehiago balio dutela. Hori da eskandalua: GULAG sistema, miloika pertsona heriotzara eta konzentrazio zelaietara eraman zuena, ez dagoela gure kontzientzian txertatua Auschwitz dagoen bezala. Artikuluaren bigarren partean emango dut horren arrazoiaren berri.
Orain noski neonaziak eta neofatxistak oso sinpatiko bezala ageri zaizkigu eta baita lehenago komunista izandako alderdiak ere. Batzuen zein besteen kasuistikan sartzea ez da gauza xamurra, zure kasuan ikusten den bezala. Zuk diozu komunismoa ez dela kriminala eta nazismoa bai eta ez duzu probatzen. Hor dago kakoa.
Berriz ere esango dizut: komunismoa “ideologia bezala” ez dago komunismo praktikotik banatzerik, komunismoa teoria-praktika arteko uztarketa baita bere definizio beran. Eta ideologia komunista aplikatua izan da eta aplikatua da zenbait herrietan, orain dela 80 urte baino gehiago. Badugu perspektiba askirik ebaluaketa bat egiteko. Eta Che-ren kamixola eta Allenderen kontzentrazio gobernu batek ez du orokorreko paisai beltza eta tiranokoa kamusten.
Komunismoa onerako eta txarrerako erabili daitekeela diozu, eta nazismoa bakarrik txarrerako. Zer herrialde komunistetan komunismoa onerako erabili da? Diktadura bat planteatzen duen erregimenak ez du onerako beta haundirik ematen. Lau izen eta fetxek ezinezkoa dute miloika hildako, espetxeratutako, zapaldutako herri, inbasio, eta estatu-poliziako-militarraren ezarketa zuritu.
Saddam Hussein eta komunismoaren gaia elkarrekin nahastea ez zait bidezkoa iruditzen. Pragako manifestuak balantze historiko bat eskatzen du. Hildako eta sufritutakoen memoria aldarrikatzea, Europako memoriaren parte baten moduan. Gaia hori da: nola ebaluatu ditzakegun erregimen komunistak, eta lehen lehenik Europa Ekialdekoak. Zuk diozu erregimen horien krimenak gaitzesten dituzula. Baina ez zaizkiola komunismoari egotzi behar. Ez dago ideologia eta praktika banatzerik zuk banatzen duzun moduan, teoria praktikarik gabe ez delako ezer, komunismo teorikoa komunismo praktikorik gabe ez delako existitzen.
Niretzat 3 problam daude:
-URSS-ek II MG irabazi zuen
-Ez dugu Goulagen argazkirik ikusi
-Intelektual ta «guay» asko Komunismoa defendatu dute.
Hala ezpazen izan, Komunismoak ez zuen hainbeste indar eukiko.
Arratsalde on.
Ea artikuluan esan nahi nuena ulertaraztea lortzen dudan. Zuk komunismo historikoaren inguruan egiten duzun azterketarekin bat nator neurri handi batean, eta ni ez nabil «komunismo historiko» konkretu hori salbatu nahian. Komunismo historiko hori hasi baino urte dezente lehenago argitaratu zituen Marxek bere gogoetak.
Ni diot, filosofikoki, komunismoak ez duela zertan diktadura bat izan, Marxek planteatu zuen moduan. Egia da lehenik iraultza bat dagoela (hori ongi egin da herri askotan), egia da era berean «proletalgoaren diktaduraz» hitz egiten dela, baina azken fasea komunismoa da (komunismoa ez da oraindik inon lortu, ez baitira inon sozialismoz haruntzago joan. Komunismoan ez dago gobernurik, beraz ezin du diktadura izan). Europa Ekialdeko komunismoak, guztiak Jugoslavia izan ezik, Errusiarren komunismo inperialistaren kontrolpean zeuden. Stalin komunista al zen? Edo komunismoa baliatu zuen bere asmo espantsionistei bide emateko? Ni ez naiz etiketekin fidatzen, jardun politikoarekin baizik, eta Errusian ez zen komunismoa gauzatu.
Ez didazu erantzun Zipreko komunismoaz, Europako Batasunaren barruan daude eta komunistak daude agintean hauteskundeak irabazita. Badirudi litekeena dela komunismoa diktadura bat ez izatea, praktika totalitario batean ez erortzea…
Herri askotan iraultzak ez ziren gaizki egin. 1930eko krisi ekonomikoak eragindako faxismoaren eta nazismoaren gorakadei komunismoak egin zien aurre sutsuen, hori ez dago ukatzerik. Arazoa da gizakia gizakia dela eta komunismoa ez degeneratzea oso zaila dela, baina ez ezinezkoa. Zuk onartzen al duzu komunismoa, doktrina gisa, onartezina eta kriminala dela? Hor dago gakoa…
Espainiako errepublika totalitarioa al zen? Egungo alderdi komunistak totalitarioak al dira? Egungo Txekiako alderdi komunista legez kanpo utzi behar al da agintari komunista ohiak, beste sigla batzuen pean, legitimoak diren bitartean? Gauzak ez dira hain errazak, hain zuri eta beltzak. Komunismoa estatikoa al da? Edo aldatu egiten da kapitalismoa, sozialismoa edo nazionalismoa bezalaxe? Hor dago debatea. «Komunismo historiko» horren itzalpean lurperatu behar al ditugu gaurko komunismoak? Debatea hori da.
Begira, Alemanian legez kanpo dago Alderdi Nazionalista. Zuk hain argi badaukazu komunismoak ezin duela erabilera edo praktika onik izan, hori ezinezkoa dela alegia, ez dakit zergatik ez zauden legez kanpo uztearen alde.
Zuk lehengoan aipatu zenituen komunismoaren eta nazionalsozialismoaren antzekotasun guztiak (jazarpen poliziala eta abar) PRAKTIKAK dira, praktikak. Demokrazian ere praktika txar asko egin daiteke. Ados nago ezin dela gehiegizko erlatibismoan erori, ezin dela Churchill bat Stalin edo Hitlerrekin alderatu, noski graduak daudela, baina uste dut, era berean, ezin dela ideologia baten mami guztia txartzat jo 40 urtean bere izena erabili bai baina konplitu ez duten agintari batzuen esku egon delako.
Irakurri ondo nire artikulua, eta ez duzu justifikazio bakar bat ere ikusiko sistema komunisten alde. Hori bai, bertan esan nuen bezala, orain ere esango dizut astakeria bat iruditzen zaidala ideologia edo dotrina gisa komunismoa eta nazionalsozialismoa alderatzea.
Kaixo Hasier:
Proletargoaren Diktaduraren arazoa arazoa funtsezkoa zela zioten bai Marx eta bai Engels-ek, iraultzaren katramilari heltzen ziolako: estatuaren boterea, diktadura bat beren ustez, beste diktadura bat jarri behar zitzaiola, herriaren diktadura ala proletargoarena.
Zuk diozu komunismoa ez dela sekula praktikan jarri, jadanik ez dela estadio horretara ailegatu. Ni ez naiz ari komunismoa deitu daitekeen errealitate desiratu pintatu bati buruz hitzegiten, komunismo errealaz baizik, benetakoaz, alderdi komunistek eramaten zuten gizartearen komunismoaz. Hori da daukaguna. Zure edo beste batzuen desirak ez dira inon hemen ezbadira.
Bai egia da esaten dela Stalin dela Zar errusiarren ondorengo bat, eta ez dela komunista, eta Mao dela enperadore txinatarren semelenetarikoa, eta ez dela komunista, eta Fidel Castro ez dela komunista baizik eta Caribeko populista bat.
Gertatzen dena da erregimen guzti horiek zeinu batzuk dituztela amankomunean: lidergo karismatikoa, alderdiaren monopolioa, estatuaren diktadura, masa dinamika poliziako-militarra… Horri totalitarismoa deitzen zaio eta hori da gizarte komunisten bereizgarria. Hori da gauza erreala. Baita gure Europan ere, Txekian, Polonian, Ekialde Alemanian… Hainbat jende bizi izan du erregimen komunista. Eta zu komunista deritzozuna ba sinpleki ez da existitzen.
Gaurregun beste kointuran gara, Italian neofatxistak boterean eta Zipren neokomunistak eta estatu demokratikoak ez du porrotik egiten. Noski bai fatxista-naziak bai komunistak errekonbertitu dira. Baina beren erro ustel odoltsuak gogoraraztea gure nortasun Europarraren zeinu gertatu beharko litzatekeela uste dut.
Komunismoa ez da estatikoa eta fatxism-nazismoa ezta ere. Baina biak dira ezkerretik eta eskubitik datozkigun tentazio totalitarioak, errealitate baten oroigarri, diktadurak izan ditugula, estatu espainolean eta Txekian ere, batzuk fatxistak, besteak komunistak, gizakiaren kontrako erregimenak. Eta orain ondorengoak diote bere ideala ez dela jadanik gauzatu.
Ilegalizazioaren arazoak badu gainera beste gauza bat aipatzen ez duzuna: naziak ilegalak dira; zu legalizazioaren alde al zaude? Noski, alderdi stalinistak edo komunista-ortodoxoak ametitu bai, baina naziak eta fatxista gogorrak ez, ezta? Niregatik bai batzuk eta bai besteak legalak beharko lukete. Demokraziak eta askatasunak guztiontzat izan behar baitu, baita bi gauza horiek ukatzen dituztenentzat ere. Bestela demokrazia gehiengoaren diktadura izango bailitzateke, komunismoak eta nazismoak proposatzen duten bezala.
Komunismoa salbatu nahi duzu ez delako konplitu oraindik. Baina hori metafisika hutsa da: konplitu ez dena ez da existitzen, gu hitzegiten ari garen gaierako: komunismoa eta nazismoak utzitako ondare historikoa. GULAG eta Auschwitz gaitz berdinaren seme bixkiak dira. Horien kontura miloika pertsona torturatua, hila, eta memoriatik kendua izan da. Nazismoa eta komunismoa erabat paregarri dira giziakiari egin dioten gaitz ikaragarrian.
kaixo, Imanol.
Komunismoak miseria morala ekarri duela egia da, eztabaida hori gainditua dago. Komunismo erreala totalitarismoan erori dela ere argi dago (nahiz eta, Kuban, esaterako, Komunistak heldu aurretik paradisurik ez zegoen; izan ere, hemen badirudi komunismoarekin hasi zirela arazo guztiak).
Hemen, kontua, beste bat da. Ez zara ba izango adierazpen hori gaitzespen hutsean geratuko dela pentsatzeko bezain inuxentea, ezta? Komunismoa ideologia gisa gaitzesteak hara zer ekarriko lukeen:
Pragako adierazpenak zera eskatzen du:
«El reconocimiento del comunismo como parte integrante y horrible de la historia común de Europa»
Edo:
«El debate público sobre el mal uso comercial y político de los símbolos comunistas»
Eta bukatzeko:
Nosotros, los participantes de la Conferencia de Praga Conciencia Europea y el Comunismo, nos dirigimos a todos los pueblos de Europa, a todas las instituciones políticas europeas, incluidos los Gobiernos y los Parlamentos nacionales, el Parlamento Europeo, la Comisión Europea, el Consejo de Europa y otros órganos internacionales pertinentes, y los exhortamos a abrazar las ideas y las propuestas enunciadas en esta Declaración de Praga, y a convertirlas en medidas prácticas y políticas.
Neurri praktiko eta politiko bihurtu nahi dituzte adierazpenean aipatzen direnak. Zer uste duzu esan nahi duela horrek? Horrek esan nahi du komunismoaren ondare kriminalean oinarriturik aurrerantzean alderdi komunista guztiak debekatzea. Ez da oso azkarra izan behar horrek zer dakarren antzemateko.
Niri abstrakzioan erortzea aurpegiratzen didazu komunismoaren teoria praktikatik bereizi eta dotrina gisa salbatu nahi dudalako, baina zu ere abstrakzio hutsean erortzen zara behin komunismoak erabilera onik izan ez dezakeela esan eta gero legez kanpo jartzearen alde agertzen ez bazara. Berez txarra denak ezin du aplikazio onik izan, eta aplikazio onik izan ez dezakeenak kaltea dakar gizartera. Ilegalizazioaren kontu horretan ez nator batere ados diozunarekin. Hala diozu:
«naziak ilegalak dira; zu legalizazioaren alde al zaude? Noski, alderdi stalinistak edo komunista-ortodoxoak ametitu bai, baina naziak eta fatxista gogorrak ez, ezta? Niregatik bai batzuk eta bai besteak legalak beharko lukete. Demokraziak eta askatasunak guztiontzat izan behar baitu, baita bi gauza horiek ukatzen dituztenentzat ere. Bestela demokrazia gehiengoaren diktadura izango bailitzateke, komunismoak eta nazismoak proposatzen duten bezala»
1- Nik alderdi nazia legez kanpo utziko nuke. Bere programan arrazakeria defenditzen duen alderdi bat legez kanpo utziko nuke (Austriako Alderdi Uktraeskuindarra legala da eta haren aldeko iragarkiak ematen dituzte telebistan: ardi zuriek ostikoka botatzen dituzte ardi beltzak itxituraz kanpo, oso anuntzio ezaguna da). Espainiako Alderdi falangista ere legez kanpo utziko nuke. Bere burua argi eta garbi arrazistatzat agertzen duen alderdi bat ilegalizatu nahi ez duena ez dabil demokraziaren mesedetan, haren kaltetan baizik.
2- Alderdi Komunista bat (demagun espainiako PC Cayo Lara buru duela) ezingo litzateke legez kanpo utzi bere programan gizakiaren aurkako urraketarik agertuko ez balitz. Europako Kontseiluak komunismoa legez kanpo utziko balu indarkeriazko tradiziorik ez duten alderdi komunistek ere legez kanpo geratu beharko lukete. HORI DA NIK SALATZEN DUDANA. HIPOTETIKOA DA BAI, BAINA GERTA DAITEKEENA. HORTAZ OHARTARAZTEKO IDATZI NUEN, HAIN JUSTU, ARTIKULUA. Ezker Abertzalea legez kanpo uztea ere oso hipotetikoa zen gertatu zen arte.
Bukatzeko gi gauza:
1-Zergatik ez da gauza bera Che Guevararen edo Göbbels-en kamixola bat janztea? Biek erabili zuten indarkeria. Fidelek komunismoaren izenean diktadura ezarri zuen bere herrian, baina Che Guevarak komunismoaren izenean askatu zuen Batistaren hatzaparretatik. Zerbaitegatik aldegin zuen gero Kubatik, ziurrenik Fidelen metodoekin bat ez zetorrelako. Bere gustuko zeregina herriak askatzea zen komunismoaren izenean. Gobbelsek judu babesgabe batzuen hatzaparretatik askatu zuen bere herria?
2-Ez da egia nazionalsozialismoa komunismoa baino gaitzetsiago dagoenik. Herri bakoitzak sufriarazi diona hartzen du begitan. Guk, Francoren esperientzia dela-eta, baliteke agintari komunistei faxistei baino zertxobait gehiago barkatzea edo haien krimenak ez hainbeste nabarmentzea. Halere, ez nizuke aholkatuko Hungarian, Errumanian edo Kroazian agintari komunistaren baten kamixolarekin kalera ateratzea. Beste faktore bat ere badago: komunismoak gerra irabazi zuen eta nazionalsozialismoak galdu, eta horrek badu bere eragina. Dena den, munduko potentzia handienak, AEBek, pelikula eta propaganda askoz ere gehiago egin dute komunismoaren aurka, nazien aurka baino.
Komunismoa defenditu duten intelektualei dagokienez, azalpena oso erraza da: komunismoaren helburuetan sinesten zuten, komunismoaren printzipioak justutzat zeuzkaten. Nazionalsozialismoarenak ez.
Kaixo Hasier:
Gure Europa hontako miloika jendearentzat komunismoa Pragako adierazpenaren neurri larrikoa da. Harritzen naiz zu horretaz harritzea: ekialdeko europarrentzat bizi izan duten komunismoa guk gerorrek bizi izan dugun fatxismo-frankismoaren pareko izatea.
Normala da jende batentzat igitaia eta mailua edota Leninen burua gauza ofentsiboak izatea, guretzat ofentsiboa den bezala Valle de los Caídos edo frankismoaren edozein zeinu, Franco zaldiaren gainean eta halakoak. Beraientzat, guretzat Franco, Mussolini eta Hitler bezala, komunismoaren sinboloak diktadura odoltsu baten sinboloak direlako eta horrengatik miloika biktimen ofentsagarri.
Nik ez dut zuk ikusten duzuna ikusten, alegia, nik ez dut ikusten deklarazio horrek de facto sinbologia komunistaren debekatzea eta alderdi komunisten legez kanpo jartzea suposatzen duenik. Adierazpenak argi dio, batetik, komunismoa Europar memoriaren parte «odoltsua» dela eta hori aitortu behar dela. Hori bakarrik. Aitorpen hori egin behar dela. Kontuan izan behar dela komunismoak eragindako zapalketa eta sofrikarioa. Zu ez zara horren aldeko.
Eta bestetik dio debatea egon behar duela sinbologia komunistaren erabilpenari buruz. Memoriaren ari beretik, informatu beharko da jendeari Lenin eta Mao eta halakoak ez direla aingerutxo ongiegileak baizik eta diktadore odoltsuak. Horren kontra al zaude?
Irudi du, adierazpenak esaten duena ikusita eta zure interpretazio okerrarekin alderatuta, ilegalizazioaren arrixku horren aitzakitan, komunismo historikoak miloika jendearengan edukitako zapalketaren gainean hondarra bota nahi duzula.
Ni ez naiz printzipioz inongo alderdi ez demokratikoen ilegalizazioaren aldekoa iruditzen baizait demokrazia eta askatasuna bi gauza horien etsai direnentzat existitu behar dela, baita nazi eta komunistentzat ere. Zuretzat alderdi falangista ilegalizatu behar da eta Batasuna legalizatu. Baina Batasunak ez du gogorkeria salatu nahi: orduan Batasunaren ilegalizazioaren alde al zara?
Che-ren pertsonaiari buruz debatitzea nahiko gauza hutsala irudi zait. Halere Che ezaguna zen prisioneroak eta zauritutakoak hiltzeko zeukan errextasunarengatik. Congon, Bolivian eta Cuban Chek odol hotzean jende asko hil egin zuen. Zoe Valdes-ek kontatzen du nola Askatasuneko Irlan, hamasei urteko gazte bat hil zuen presoen aurrean, eskarmentugarri. Che profeta armatu bat da, eta errebolta armatuen iragarlea, odol isurtzailea, nahiz eta leienda batek kamixoletan jarri heroi gisa.
Ez da egia, eta Hollywood-eko pelikulen ikusle gartsua naiz, amerikarrek komunistei buruz naziei buruz baino pelikula gehiago egin izatea; alderantziz gertatu da, naziei buruz eta kontra askosaz gehiago egin da. Zuk esan bezala Pragako deklarazioak ez du hautsik harrotu hemen, hain zuzen oroitzapenik ez dagoelako, eta oroitzapen hori gertatzea eskatzen du adierazpenak.
Naziek gizakiaren senarik okerrenak hartuta hil egiten zuten; komunistek, ordea, hil egiten zuten printzipio sakratuenen izenean (berdintasuna, esplotazio eza, eta abar); miloika hildakoen ondarea ez du arrazoi batek ala besteak aldatzen. Bai, egia da komunistek merkadoteknia hobea izan dutela naziak baino.
Tira,
denborak esango digu adierazpen horrek zer dakarren. Ez naiz mamuak ikusten dituen bakarra, ni baino eskarmentatuago eta jantziago diren batzuek ere ikusten dituzte.
Nola izango naiz, bada, Batasunaren legez kanporatzearen aldeko? Batasunak defendatzen dituen printzipioak (independentzia eta sozialismoa) defendagarriak dira demokrazian. Beno, bigarrena, agian, zuretzat ez. Batasunak ez dio bere printzipoekin inori isekarik egiten, Alderdi falangistak bai.
Zer gertatzen da? Gertatzen da ETA hor dagoela eta Batasunak ez duela gaitzetsi. Dena den, kontu hori oso korapilatsua da. Nik nire teoria azalduko dizut:
Estatu Espainiarrak tranpa bat planteatzen du. Esaten digu: Euskal Herriak ez du autodeterminaziorako eskubiderik, sekula ez du izan. Ikuspegi hori aukera bezala planteatzen du, alegia, posible dela autodeterminazioaren alde edo aurka egotea, eta hor dago bere tranpa. Posible dena da Euskal Herrian edo Euskadin espainola edo euskalduna sentitzea, noski baietz, posible dena da edonork bere aukera politikoa defenditzeko aukera berbera izatea. Nire ustez autodeterminazioa eskubide bat da, eta ez konbentzituz irabazi beharreko aukera bat. Aukera independentzia da, baina autodeterminazioa eskubidea da. Espainiako estatua ez da demokratikoa Euskal Herriarekiko, nahiz eta, gainerako arlo guztietan demokratikoa izan.
Beraz, Estatu batek eskubide bat urratzen badu, nolabaiteko legtimazioa ematen dio herri bati indarkeria erabiltzeko. ETAren indarkeria, autodeterminazio eskubidea ukatzen duten ordezkarien aurka erabilita, ulergarria izan daiteke. Baina zer gertatzen da? Berak autodeterminatu edo askatu nahi duen herri horrek berak esaten diola ETAri ez dagoela berarekin. Hori da, nire ustez, abertzale bat ETAren indarkeriaren aurka egoteko arrazoi nagusia. Baina beste kontu bat ere badago:
PPk ez du oraindik Frankismoa gaitzetsi (Bi Espainiak berriro zatitzea omen) eta alderdi legala da. PSOEko zenbait ordezkarik esa izan dute GAL terrorismoarekin bukatzeko ahalegin handia izan zela, hanka-sartzea izan zela baina helburua ona zela… Beraz, ondokoak aingerutxoak ez direnean, deabrua bera ere ez da hain gaiztoa izaten. Zuk aurrekoan esan bezala, on-txartasunak konparazioan aztertu behar dira beti.
Begira: Idigorasi Espainiako Parlamentuan hitz egiten uztetik (eta gogoratuko zara orduko Herri Batasuna orain baino gogorragoa zela indarkeriaren alde) Arnaldo Otegi kartzelan sartzera pasa da Espainiako Estatua. Zer gertatzen da, larriagoa dela egun indarkeria ez gaitzestea orain dela 20 urte baino? Guztiok dakigu legez kanporatze horrek Esukadi konstituzionalisten esku uztea zuela helburu.
Nik nire ikuspuntua emango dizut: Alderdi Sozialista eta Alderdi Popularra ez dira demokratikoak gure herrian autodeterminazioa ukatzen duten une beretik (demagun nazinalistok %50 izan ordez, %95a ginatekeela. Espainiako legen arabera, halere, ezingo genuke independenteak izan. Hori oso larria da). Bestalde, ETAk ez du legitimitaterik herri onen aurrean, nire ustez, bi arrazoirengatik:
1- Berak zapalduta dagoela dioen herri horrek berak (eta egia da zapalduta gaudela) armak uzteko eskatzen diolako. Alegia, ETA herriaren ordezkari egiten da Estatuaren aurkako defentsan baina entzungor egiten du herria berari zuzentzen zaionean. Berak erabakitzen du, bere kasa, herri onen autodeterminaziorik eza nola kudeatu.
2- Ez dituelako erail soilik Estatuaren zapalkuntzaren ordezkari diren pertsonak, baizik eta zapalketa horrekin inolako zerikusirik ez duen jendea. Ea horrek ez dakar soilik herriaren borondatearen aurka erailketa bat egitearen justifikaziorik eza, baizik eta nazio eraikuntzatik desbideratzea eta bere helburuak hankaz gora jartzea.
Aurreko artikulua izenpetzea ahaztu zait.
Batasunak ez du ETAren gogorkeria kondenatzen, aktiboan dagoen gogorkeria bat. Hori programa bezain gauza zehatza da. Eta gainera mugimendu politiko-militar baten baitan dago non ETA ere badagoen. Horiek datoak dira, ez iritziak eta ez interpretazioak. Kontsideratzea Batasuna Falangea baino demokratikagoa dela tontakeria da.
Batasunaren sozialismoa, noski, gizarte demokratiko honen errepresentazio sistemaren ukazio biribila da. Bere sistema alternatiboa du. Horretarako eskubide osoa dauka, nire ustez. Baina dugun demokrazi ereduaren ukazioa da dudarik gabe, eta ukazio horretan erakunde armatu batekin konpartitzen du estrategia.
Eta ere badiozu:
«Estatu batek eskubide bat urratzen badu, nolabaiteko legtimazioa ematen dio herri bati indarkeria erabiltzeko».
Oso ondo adierazten duzu hor demokrazia ordezkatuaz Leninek zuen ikuspegia eta era berean Batasunak konpartitzen duena: autodeterminazioa errebindikazio demokratikoa da, errebindikazio hori ez da legedian txertatua, beraz estatuaren indar-monopolioa kolokan jarri daiteke. Zuk kolokan jartzen duzun bezala, eta eskubide osoa daukazu. Baina noski «herri» hitza nahastea erakunde hau ala bestearekin eta erakunde hori «herri»aren ordezkari gisa planteatzea, hori ideologia boltxebikea izan arren dugun egoeran aplikatzea aberrazio bat iruditzen zait. Batez ere ekartzen duzun arrazoiarengatik: herria, herri literala, ez dagoelako ETArekin bere kontra baizik.
Dudarik gabe Espainiako demokrazia tatxaz beterik dagoela. Egia da (egia ukaezina) PPk ez duela bakarrik frankismoa ez-gaitzesten baizik eta ere montatu duela aparailu ideologiko oso bat Francotaz alik eta oroitzapen goxoena eta demokratikoena edukitzeko. Espainiako monarkiak duen boterea ez da batere kaxkarra. Eta PSOEK noski GAL eratu zuen, demokraziaren barruan.
Nire ustez, halaere, beti izango du Batasunak desabantaila eta hauxe da: erakunde armatu batekin konexio estrategikoan dagoela. Hori ukaezina da. Aparailu militar batekin kontaktuan egotea, estatu baten barruan, gauza korapilatsua da. Eta adierazten du ere MLNVk nola kudeatzen duen zuk esaten duzun bezala gure «autodeterminazio eza».
Baina ez dut desbideratu nahi gai nagusitik, nahiz eta hitzegin dugun guzti hori komunismoarekin eta komunismoak izandako indarrarekin harreman estua eduki. MLNVren eskema Askapen Mugimendu bati baitagokio, hau da, bigarren gerrate mundialaz ostean sortutako errenkarnazio boltxebike berri bat da. Hein horretan, MLNV Urriako Errusiar Iraultzaren ondorengo mugimendua da eta hala aitortzen du bere burua.
Horrengatik zaigu akaso hain beharrezkoa Pragako Adierazpena euskaldunoi, gure arazo nazioanalaz boltxebikeen ondorengoek egiten duten erabileragatik. Hemen ere, Pragan bezala, fatxismoa eta komunismoa jasan ditugu. Bai Francok eta bai ETAk beren totalitarismoaren hornidura utzi dute gure artean. Gure memoriak bi tiraniak jaso behar ditu eta berdinki biak gaitzetsi, oraingoek eta ondorengoek jakin dezaten.
Aupa berriz,
1- Batasunak parte hartu nahi du errepresentazio sistema horretan baina ez diote uzten. Batasunak urte askoan hartu du parte demokrazia horretan Alderdien Legeak (erabaki politikoa eta ez judiziala) kanpoan utzi dituen arte. Zergatik hartzen zuen lehen parte eta orain ez? Zergatik ANVko zerrendak ilegalak dira herri batzuetan eta beste batzuetan ez? Hori da frogarik garbiena Batasauna = Eta sinplifikazio hutsa dela agerian jartzeko.
2- Nazionalszoaialismoa eta komunismoa aldera ezin daitezkeen moduan, Batasuna eta Falangea ezin daitezke alderatu. Bata nazio askapenerako mugimendua da eta bestea mugimendu faxista bat. Faxismoak bere konotazioak ditu eta askapen mugimenduek ere bere konotazioak dituzte. Batasuna ez dago legez kanporatua bere printzipioengatik, baizik eta demostratu ez den erakunde militarrarekiko lotura bategatik. Zuzenbide estatu batek demostratu egin behar ditu gauzak, loturak agerian jarri, eta ez guztiak zaku berean sartu.
3- Batasunak demokratikoa ez den bere sistema alternatiboa daukala esaten duzu eta, gero, horretarako eskubide osoa daukala gaineratzen duzu. Ez demokratikoa izatea ere eskubide bat da, beraz? Gauzak definitzerakoan oso argi dauzkazu gauzak, zerorrek jartzen duzu bakoitza iruditzen zaizun lekuan, ohartarazi beharreko tiraniatzat jotzen duzu Batasunaren jarduna, baina azkenik eskubide osoa daukala aitortzen diozu… ez dakit, bada zerbait zure pentsamoldean ulertzea lortzen ez dudana.
Kaixo Hasier:
Ez diozu heltzen egi biribilari, Batasuna Askapen Mugimendu baten ordezkapen politikoaren arloa betetzen duela ETAk, mugimendu berdinenan, arlo militarraz jabetzen den bitartean. Batasuna ETAtik sortu da, Herri Batasuna ETAk sortu zuelako 80garrengo hamarkadan. Nik ez dut sinplifikatzen, eta hau egia da, ala ez?
Nik ez dut esaten (ez duzu horren arrasturik topatuko) Batasuna legalizatu nahi ez duenik ezta mugimendu legala izan ez denik. Nik esaten dizut (eta hortaz ez duzu ezer esaten, ez baitago ezer esaterik) Batasunaren eredua ez dela gure demokrazia ordezkatu-burgesaren eredua eta hain zuzen horri egindako alternatiba orokorra dela.
Lehen esan dizut, eta halaxe da: askapen mugimenduak bigarren gerrate mundiala eta gero sortutako eredu iraultzailea da, boltxebikeen ildotik sortutakoa eta horrengatik, borroka tresna guztiak erabilita (baita borroka armatua ere) gure gizarte eta ordezkapen eredua aldatu nahi zuten eta nahi dute. Falangeak gauza beretsua nahi du: gure eredu demokratiko ordezkatua erabat aldatzea.
Batasuna ez dago bakarrik ilegalizatua loturak aurkitu nahi dizkiotelako ETArekin baizik eta Batasuna eta beren kideek ETAren gogorkeria salatu nahi ez dutelako. Esan dizut lehen: hau programa politiko bat bezain gauza zehatza da; programa politiko arrazista egon daiteke eta programa politiko bat egon daiteke ETAren gogorkeria kondenatu gabe. Bi bideak gure eredu demokratiko ordezkatuaren kontra dira eta, hein horretan, parekagarriak dira.
Berriz ere esango dizut: demokrazia eta askatasuna euria bezala izan behar direla uste dut nik, guztientzat berdina, baita demokrazia eta askatasuna ukatzen dutenentzat ere.
Niretzat tirania da iraultza armatua onartzen duen mugimendu bateko ordezkari politikoa izatea, Batasuna den moduan. Eta gainera esango dizut beren jarduna halakoxea izan dela gure herrian. Herri txiki bateko zinegotzia naiz, lagun zinegotzi asko dauzkat bai PNV, Hamaikabat eta EAkoak, eta beraiek larrutik jaso behar izan dute Batasunaren jardun antidemokratikoa eta giza eskubideen kontrakoa.
Eta gaia ikutur arren (Batasuna eta Falange berdinki eredu demokratiko hau desagerrarazi nahi dutenez gero, eredu komunista eta fatxistari jarraituaz) piskat desbideratu gara. Berdinera noa: Pragan bezala Euskadin bai fatxismoa eta bai komunismoaren totalitarismoen arramazka sofritu dugu. Beraz inon bezala ulertu dezakegu bi totalitarismo horien malura.
Bai, komunismoarekin hasi eta hara non gauden.
Dena den, zuri zergatik iruditzen zaizu Batasuna ez dela demokratikoa:
a) Berez, bere printzipioengatik, ezin duelako. demokratikoa izan
edo
b) Bere burua herri onen subjektu erabakitzaile gisa aurkezten duen estatuaren demokraziaren joko-arauak onartzen ez dituelako.
Jokabide antidemokratiko eta giza eskubideen urraketak jasan dituzuelakoa sinesten dizut, eta horren erabat kontra nagoela esan diezazuket. Ez soilik gaitzestendudala, baizik eta aurka nagoela.
Azken oharra: Francoren garaiko ETA hori, mugimendu hori, ez al zaizu zilegia iruditzen garai hartako ingurumarian?
Gauza paradoxikoa izan arren, hala da eta uste dut zuk ipinitako bi arrazoiak ezinobe ezkontzen direla, bi arrazoiak arrazoi berdina direlako.
Batasunak ez du demokrazia onartzen bere printzipio demokratikoa borrokaren paradigmaren azpian dagoelako. Eta Batasunak proposatzen duen borrokak behar du antagonismo indartsu bat.
Orduan dugun arazoa hauxe da: nola estatu demokratiko ordezkatuak beti izango duen defizit demokratiko bat (autodeterminazioa edo beste gauzaren bat izan daiteke) beti egongo da borrokatzeko arrazoi bat eta beti egongo da demokrazia eza, disziplina politiko-militarra, justifikatzeko arrazoia, estatuak ez duelako demokrazia onartzen. Ulertuko duzu printzipio hau perbetsio ikaragarri batean bilakatu dela.
Hain zuzen, estatua kolokan jartzea borrokaren paradigmari jarraitzea da eta era berean demokrazia eza justifikatzeko tresna, estatua ez baita errebindikazio demokratiko bat, autodeterminazioa, betetzen.
Antagonismoa ez du guztitarako balio, laguna. Printzipio iraultzailea printzipio absolutoa ez bada, batasunaren kasuan bezala.
Arazo konplexua da planteatu didazun azken hori. FRankismoak sortu zuen ETA, frankismoaren isiltasun ikaragarria eta min zapaldua, horrek sortu zuen, ez dago dudarik. ETAko zuzendariek min hori administratu zuten eta txarrerako izan zen, ekintza-errepresio-ekintza espirala jarri zutelako martxan, daukagun panoramakin.
Gure memoria propioaren arazoa daukagu euskaldunok. Gertatzen dena da otamotxeko ohiko debate politikoak memoria kamusten duela.
Tira Imanol,
euskara hitz egite hutsagatik makilkadak hartu eta herriak hauteskundetan bere ahotsa agertzerik ez zuen garai batean ETA sortu eta bertan militatu zuten guztien jokabidea eredugarria iruditzen zait benetan. Orain, herriak hitz egin dezakenean, frenatzen jakin ez badute ez da aurrekoen errua. Horixe falta zaigu orain: altxamendu baten bitartez gerra irabazi eta 40 urtean herria zapalduta eduki zuen diktadore baten garaian Askapen Mugimendu bat sortu izanaz damutzea.
Zuk defizit txiki deitzen diozun hori (autodeterminazio ezarena) defizit handia izan daiteke beste batentzat. Horixe da Estatuak nahi duena, guk autodeterminazio eza defizit txiki bat dela kontsideratzea: eroso bizi gara, ekonomia garatua daukagu, baina horrek ez du esan nahi estatuaren baldintzetara egokitu behar dugunik. Egokituta, inoiz ez gara independenteak izango; iraultza egitea ez baina egoera iraultzea beharrezkoa izango da. Desobedentzia zibilaren bidea estaerako…
Ukranian eta Txinako komunisten astakerien inguruan ere esan nahi nizun gauzatxo bat irakurri baitut zure artikulua: herri horiek, Sobiet Batasuna eta Txina, sekula ez dira kultura demokratikokoak izan. Sobiet Batasunean zuzenean pasatu ziren feudalismotik komunismora eta indarkeriarako joerak eta tradizioa ez dira gauetik goizera konpontzen. Egun, demokrazia kapitalistan ere, egundoko terrorea dago Errusian.
Horrexegatik esaten dizut ez dela bidezkoa Sobiet Batasuneko komunismo ortodoxoa edo Italiako eurokomunismoa zaku berean sartzea. Marxek kontrakoa uste bazuen ere, Ekialdeko herrietan iritsi zen agintera komunismoa, baina herri kapitalistetan pluripartidismoaren aldekoak eta stalinismoaren aurkakoak izan dira komunistak 68ko Pragako gertaerez geroztik. Beraz, berriro diotsut: komunismo guztiak ez dira berdinak, demokrazia, nazionalismo edo diktadura guztiak berdinak ez diren bezala.
Ekialdeko komunisten 45 urteko krimenei gaitzespena bai, komunismoa ideologia gisa kriminalizatu ez.
ETAko zuzendari armatuek bazekiten gogorkeri espiral bat martxan jarriko zutela beren lehen hilketa planifikatuarekin, Manzanas-ena (Pardines-en hilketa gauza ez planifikatua izan baizen), horrek frankismoaren errepresio indiskriminatua eragingo zuela eta hilketa berrietarako erreklutak lortuko zituztela. Gauza bat da pertsona batzuen ausardia eta iaiotasuna estrategia bat martxan jartzeko, eta beste bat ETAk lehen pauso horretatik odolezko arrastu bat utzi duela Euskadin eta euskal politikan. Hori ez da batere miresgarria.
Nik ez dut esaten defizit hori txikia denik, Hasier, baizik eta defizita beti egongo dela, erregimen guztiak inperfektoak direlako eta beraz erregimen horien kontra gogorkeria erabiltzearen arrazoia beti erabili daitekeela.
Autodeterminazioa lortzeko gehiengo garbi bat lortu behar da lehen lehenik. Eta hori ez da lortu. Jendearen borondatea irabazi behar da. Eta Nafarroan nahiz Iparraldeko jendearen borondatea ez da batere horren aldekoa. Hau guztia kontuan izan gabe, autodetermnazioaren aldeko kanpainak alternatiba politiko baten mesederako egiten diren saioak besterik ez dira, orain arte ikusi dugun bezala.
Egungo Errusian estatu komunistaren aparailuak, estatua, polizia eta gudarostea, ez dira aldatu, beraz maila batean Urriako Iraultzaren ondorengoak dira (hor dugu gure Putin, KGBko buruzagi zena, oraingoan Stalinen figura loriatu nahirik). 60 urteko errepresio komunista eta gero gauzak ezin aldatu gauetik egunera.
Mendebaldeko alderdi komunistak (Italiakoa barne) Lenin-Stalin-en Komintern-3garren Internazionalak fundatu zituen eta manejatu 70garren hamarkada arte (gogoan izan Carrillo Rumaniako Ceaucescurekin zeukan adiskidantza sakona). Eurokomunismoak ez zuen sekula botererik lortu, beraz ez dezakegu bere onurarik eta malurarik juzkatu. Txekian, Polonian, Hungrian, Bulgarian, Errumanian komunismoak 80garrengo hamarkada osoa zeharkatu zuen porrot egin zuen arte.
Pragako adierazpenak zera eskatzen du, komunismoaren egintzak juzkatzea eta horren arabera komunismoa ideologia gisa juzkatzea ere. Krimenen gaitzespena ideologia-krimen egilea salbatuz injustizia latza da eta gainera errealitatearen desitxuraketa. Ni ez nago horren alde.
Nazi ala fatxista batek ala frankista batek esan dezakete (batzuk hala diote) nazi-fatxismo-frankismoaren krimenak gaitzesgarri direla baina ez beren ideala. Praktikak eta errealitateak ematen digu ideologia baten kontu eta ez ideologia horrek lituzkeen balizko ideal polit existentziarik gabeak.